6 Dywizjon Żandarmerii
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto |
12 stycznia (1928-1935) |
| Nadanie sztandaru |
nie posiadał |
| Rodowód |
6 Dywizjon Żandarmerii Wojskowej |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk żand. Wacław Harasymowicz |
| Ostatni |
ppłk żand. Kazimierz Chodkiewicz |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
6 Dywizjon Żandarmerii (6 dżand.) – oddział żandarmerii Wojska Polskiego.
Historia dywizjonu
[edytuj | edytuj kod]6 dywizjon żandarmerii wraz z podporządkowanymi pododdziałami stacjonował na terenie Okręgu Korpusu Nr VI (dowództwo dyonu we Lwowie oraz plutony Lwów I, Lwów II, Stanisławów, Tarnopol, Złoczów, Czortków, Kołomyja i Brzeżany)[1]. Dowódca dywizjonu pełnił równocześnie funkcję szefa żandarmerii w Dowództwie Okręgu Korpusu Nr VI.
17 listopada 1921, w związku z przekazaniem części obszaru i oddziałów dotychczasowego Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów pod kompetencje i rozkazy Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X, przynależne do VI dywizjonu żandarmerii wojskowej plutony żand. wojsk.: Przemyśl, Jarosław, Gródek, Sambor i Stryj zostały przekazane X dywizjonowi żand. wojsk.[2]
Na początku 1924 roku służbę czynną w dywizjonie pełniło 18 oficerów żandarmerii i jeden porucznik administracji na stanowisku oficera kasowego[1]. Dywizjon był oddziałem macierzystym dla jednego oficera zawodowego (kpt. Kazimierza Rembacza) oraz dwóch oficerów rezerwy: ppłk. Wiktora Hoszowskiego i ppor. Tadeusza Konarskiego[a].
Do 20 marca 1924 roku zostały zlikwidowane plutony żandarmerii: Brzeżany, Lwów II i Złoczów, a w ich miejsce zostały zorganizowane posterunki żandarmerii[5].
W sierpniu 1924 roku posterunek żandarmerii w Bóbrce został przeniesiony do Chodorowa i powiększony o dwóch żandarmów, do stanu sześciu żandarmów. Rejon służbowy posterunku obejmował powiaty: bóbrecki województwa lwowskiego, przemyślański województwa tarnopolskiego oraz rohatyński i żydaczowski województwa stanisławowskiego[6].
17 lutego 1928 roku minister spraw wojskowych zatwierdził datę 12 stycznia, jako święto dywizjonu[7]. 12 grudnia 1935 roku minister spraw wojskowych unieważnił datę święta dywizjonu oraz zatwierdził dzień 13 czerwca jako datę święta żandarmerii[8].
W lutym 1929 roku starszy żandarm Ignacy Mazur z Plutonu Żandarmerii Tarnopol został odznaczony Medalem za Ratowanie Tonących[9].
31 grudnia 1937 roku minister spraw wojskowych nadał koszarom dywizjonu nazwę „Koszary imienia Generała Inż. Aleksandra Litwinowicza”[10].
Jednostka nie posiadała sztandaru i odznaki pamiątkowej. Oficerowie i podoficerowie od 1931 roku mogli otrzymać odznakę pamiątkową Żandarmerii. W 1939 roku zamierzano wprowadzić do użytku „Znak Służbowy Żandarmerii”. Znaki miały być numerowane. Dla 6 dywizjonu przewidziano znaki z numerami od 6000 do 6999[11].
W dwudziestoleciu międzywojennym służbę w dywizjonie pełnił m.in. majorzy Leon Cehak i Jan Mieczysław Zborucki, kapitanowie Wiktor Hausman, Rudolf Klemens i Józef Korytowski oraz porucznik Alfred Theuer.
Z zapisów dziennika dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie, gen. bryg. Władysława Langnera wynika, że „w nocy z 19/20 [sierpnia 1939] skradziono z magazynu mobilizacyjnego jednego ze szwadronów 22 pułku kaw w Brodach dwa karabiny maszynowe. Wysłałem natychmiast na miejsce komisję w składzie prokuratora, szefa wywiadu oraz dowódcę plutonu żandarmerii ze Stanisławowa dla wykrycia sprawców. Po dokładnym sprawdzeniu ewidencji jeden z wartowników owej nocy miał zaznaczone, że jest podejrzany o należenie do organizacji bojowej ukraińskiej. Dzięki sprężystej akcji żandarmerii po kilku dniach karabiny maszynowe odnaleziono ukryte w stodole w rejonie Krasne”[12].
Organizacja pokojowa i dyslokacja 6 dżand. w 1939
[edytuj | edytuj kod]Organizacja pokojowa i dyslokacja 6 dżand. w 1939:
- dowództwo dyonu we Lwowie, Plac Bema 3,
- pluton żandarmerii Lwów, ul. Kordeckiego 2,
- posterunek żandarmerii Skniłów (rejon służbowy: 6 pułk lotniczy),
- posterunek żandarmerii Hołosko (rejon służbowy: Składnica Uzbrojenia nr 6)[b],
- posterunek żandarmerii Żółkiew,
- posterunek żandarmerii Gródek Jagielloński,
- pluton żandarmerii Tarnopol, Plac Dominikański 1,
- posterunek żandarmerii Brody,
- posterunek żandarmerii Brzeżany,
- posterunek żandarmerii Trembowla,
- posterunek żandarmerii Złoczów,
- pluton żandarmerii Kołomyja, ul. Jagiellońska 102,
- pluton żandarmerii Stanisławów,
Kadra żandarmerii okręgu generalnego i dywizjonu
[edytuj | edytuj kod]- Dowódcy
- mjr żand. Wiktor Hoszowski (XII 1918 – XII 1919)
- ppłk żand. Emil Tintz (XII 1919 – VI 1921)
- mjr żand. Brunon Baduszek (VI – 30 IX 1921)
- ppłk żand. Wacław Harasymowicz (30 IX 1921 – 18 III 1922 → dowódca 1 dżand)
- mjr żand. Brunon Baduszek (19 III 1922 – IX 1927)
- mjr żand. Teofil Ney (p.o. IX 1927 – V 1933)
- ppłk żand. Kazimierz Chodkiewicz (V 1933 – 30 VIII 1939)
- Obsada personalna 6 dżand w marcu 1939[17]
- dowódca dyonu - ppłk żand. Kazimierz Chodkiewicz → dowódca żandarmerii Armii „Karpaty”
- I zastępca dowódcy – mjr żand. Jan Smereczański
- p.o. II zastępcy dowódcy (kwatermistrz) – kpt. żand. Jan Władysław Łysakowski
- adiutant – por. żand. Wincenty Kwiatkowski
- oficer mobilizacyjny – kpt. żand. Michał Szlachetko
- oficer śledczy – wakat
- oficer gospodarczy – por. int. Władysław Trojan[e]
- oficer do zleceń – wakat
- dowódca plutonu Kołomyja – por. żand. Edward Karol Walerian Landsman → dowódca plutonu konnego żandarmerii nr 6
- dowódca plutonu Lwów – por. żand. Józef Alfred Wrześniowski → dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 127
- oficer plutonu – ppor. kaw. rez. pdsc mgr Zygmunt Julian Władysław Danek
- dowódca plutonu Stanisławów – kpt. żand. Franciszek Ksawery Kugler → dowódca plutonu pieszego żandarmerii nr 11
- oficer plutonu – ppor. kaw. rez. pdsc mgr Władysław Wilhelm Uzar
- dowódca plutonu Tarnopol – por. żand. Eugeniusz Zboromirski
- Polegli i zmarli w obronie Lwowa
- ppor. żand. Władysław Czajkowski († 24 III 1919)
- ppor. żand. Kamil Orłowski-Ciupryk[19][20] († 17 V 1919)
- chor. Józef Tomasz Dobosz
- wachm. Jan Leszczyński († 15 II 1919 Lwów z ran)
- plut. Władysław Kolasa z Oddziału Lotnego Żandarmerii († 16 II 1919 z ran)
- żand. Jan Czekajło († 3 V 1919 Gródek Jagielloński)
- żand. Andrzej Falkiewicz († 3 V 1919 Lubień Wielki)
- żand. Bazyli Magierowski († 10 VI 1919 Lwów z choroby)
- szer. żand. Andrzej Dobrzański († 4 I 1919 z ran)
- szer. żand. pol. Wawrzyniec Kucwał († 17 II 1919 Gródek Jagielloński)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tadeusz Konarski ur. 13 lutego 1894 we Lwowie, w rodzinie Franciszka i Aurelii ze Skrzelewskich. Żołnierz 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich, urzędnik PKP. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (16 marca 1937)[3][4].
- ↑ E. Jaroszuk podał, że posterunek żandarmerii Hołosko został zlikwidowany z chwilą utworzenia posterunków w Skniłowie i Gródku Jagiellońskim[13].
- ↑ J. Suliński przedstawił „wykaz dyslokacji jednostek żandarmerii opracowany (...) w oparciu o Komunikat dyslokacyjny formacji żandarmerii z 22 października 1938 roku z trzema poprawkami z 1939 roku”[14]. Autor pominął pluton żand. Stanisławów z posterunkiem żand. Stryj[15].
- ↑ G. Ratajczyk przedstawił „skład oraz dyslokację formacji żandarmerii na wiosnę 1939” na podstawie Komunikatu dyslokacyjnego formacji żandarmerii wg stanu z 1 października 1938[16].
- ↑ Por. int. Władysław Trojan ur. 19 czerwca 1897 w Łodzi. Do 31 sierpnia 1939 był oficerem gospodarczym 6 dżand. Tego dnia zgodnie z przydziałem mobilizacyjnym wyjechał do Składnicy Materiału Intendenckiego Nr I w Warszawie. Następnego dnia został przydzielony do Biura Cenzury Sprawozdań Rachunkowych. 18 września 1939 dostał się sowieckiej niewoli. 21 września 1939 udało się mu zbiec z koszar 24 pp w Łucku i dotrzeć do Lwowa. Tam 9 kwietnia 1940 został aresztowany i wywieziony do ZSRR. W lipcu 1942 był oficerem gospodarczym Ewidencyjnej Stacji Zbornej Krasnowodzk[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1058.
- ↑ Protokół oddania obszaru DOK X, sygn. I.303.4.54, s. 51. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-01].
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 94.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-02-04]..
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 205.
- ↑ Kronika wojskowa. „Polska Zbrojna”. 219, s. 3, 1924-08-11. Warszawa..
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 5 z 17 lutego 1928, poz. 46.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 6 z 12 grudnia 1935, poz. 142.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 83.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 18 z 31 grudnia 1937, poz. 227.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 271-272.
- ↑ Wojciech Włodarkiewicz. Nie publikowany fragment dziennika generała Langnera. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (157), s. 180-181, 1996. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. ISSN 0043-7182..
- ↑ Jaroszuk 2005 ↓, s. 25.
- ↑ Suliński 2003 ↓, s. 120.
- ↑ Suliński 2003 ↓, s. 117.
- ↑ Ratajczyk 2004 ↓, s. 283, 285, 286, 288.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 836.
- ↑ Trojan 1942 ↓, s. 9-12.
- ↑ W obronie Lwowa 1926 ↓, s. 84-85 Ppor. żand. Kamil Orłowski-Ciupryk syn Józefa (ur. 1897) był studentem filozofii. Uczestniczył w obronie Lwowa. Zmarł z ran 17 maja 1919 w szpitalu „na Technice”.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 634.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- W obronie Lwowa i Kresów Wschodnich. Polegli od 1 listopada 1918 do 30 czerwca 1919. Lwów: Straż Mogił Polskich Bohaterów, 1926.
- Grzegorz Ratajczyk: Żandarmeria Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej. Toruń: Dom Wydawniczy DUET, 2004. ISBN 83-89706-20-2.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Jan Suliński: Żandarmeria organ bezpieczeństwa armii 1918-1945. Warszawa: Kompas II, 2003. ISBN 83-912638-5-1.
- Edward Jaroszuk. Dywizjon Żandarmerii Wojskowej Nr 6. Lwowska żandarmeria w okresie międzywojennym. „Biuletyn Żandarmerii Wojskowej”. 10, listopad-grudzień 2005. Warszawa: Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej.
- Władysław Trojan: Kwestionariusz dla oficerów PSZ w ZSRR - walki w 1939 r.. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.12j, 1942. [dostęp 2016-10-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-07)].